Neptunus Wellbeing

Welk type mondkapje moet je dragen?

Tot nu toe maakte het niet uit wat voor mondkapje men droeg. Maar omdat er grote verschillen zijn in de effectiviteit van mondkapjes, komt daar nu verandering in.  In publieke binnenruimtes moet iedereen vanaf 15 januari 2022 een type II mondneuskapje dragen, ook bij het zitten. In de praktijk van Tijs Breuer worden al sinds januari 2021 chirurgische mondkapjes type IIR gedragen en uitgedeeld, dus in de praktijk verandert er niets.

Wat zijn chirurgische mondkapjes?

Mondkapjes voor eenmalig gebruik zijn vaak moeilijk te onderscheiden van chirurgische mondkapjes, omdat ze een vergelijkbare pasvorm en kleur hebben. In het OMT-advies van maandag wordt gedoeld op zogenoemde chirurgische mondneuskapjes, minimaal type II. Deze mondkapjes hebben officiële aanduidingen en voldoen aan specifieke eisen. Zo moet op de verpakking staan dat het om mondmaskers voor medisch gebruik gaat. Bovendien staat er een CE-markering op de verpakking en moet aan Europese richtlijnen worden voldaan. Chirurgische mondmaskers zijn er in type I, II en IIR en bieden betere bescherming tegen de uitstoot van virusdeeltjes dan niet-medische maskers. 

Zijn er mondkapjes met nog betere bescherming?

Nog beter is de bescherming door zogeheten FFP-mondmaskers. Die sluiten strak aan op het gezicht, zijn meestal wit van kleur en doen denken aan een snavel. Deze mondneuskapjes zijn persoonlijke beschermingsmiddelen. De gebruiker wordt dus beschermd tegen schadelijke stoffen die via de lucht verspreid kunnen worden, zoals het coronavirus. De maskers kunnen worden verdeeld in FFP1 (minimaal 80 procent van de schadelijke stoffen worden tegengehouden), FFP2 (94 procent wordt tegengehouden) of FFP3 (99 procent tegengehouden). Nadeel van FFP-mondkapjes is dat ze zo strak zitten, dat ze minder zuurstof doorlaten en mede daardoor vaak hoofdpijn veroorzaken, zeker wanneer ze de hele dag gedragen worden. Daarom draag ik zelf geen FFP-mondkapjes.

Wat is de oorzaak van PDS?
Mogelijke oorzaak van prikkelbare darm syndroom is een verstoorde communicatie tussen de hersenen en de darmen. Mensen met PDS zijn gevoeliger voor pijnprikkels in de darmen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de darmen te veel of te sterke signalen doorgeven aan de hersenen, waarna de hersenen weer te veel of te sterke signalen teruggeven aan de darmen. Het stofje serotonine speelt hierbij mogelijk een belangrijke rol.

Wat is serotonine?
Serotonine is hormoon, die werkt als neurotransmitter: het beïnvloedt de manier waarop je hersenen werken. Wanneer je in je brein voldoende serotonine aanmaakt, voel je je dus gelukkiger en beter uitgerust. Afgezien daarvan heeft serotonine overigens ook elders in je lichaam essentiële functies.
Serotonine is van invloed op onze stemming, de slaap, de emotie, de eetlust, het geheugen en het zelfvertrouwen. Een tekort of een te veel aan serotonine zorgt voor een verstoring bij deze processen.

Zo bevindt ongeveer 90% van je voorraad serotonine zich in je darmkanaal, waar het een belangrijke rol heeft bij het reguleren van de spijsvertering. Ook houdt het je bloeddruk op een goed niveau en versterkt het je immuunsysteem. We hebben het hier dus zeker over een hormoon dat van vitaal belang is!

Hoe ontstaat serotonine tekort?
Zoals bij veel hormonen kan de balans in je lichaam relatief gemakkelijk verstoord worden. Bij serotonine kan een teveel aan stress en een tekort aan slaap bijvoorbeeld al genoeg zijn. Je lichaam gaat dan te veel cortisol aanmaken, waardoor een disbalans ontstaat. De aanmaak van serotonine komt vervolgens op een laag pitje te staan.

Ook een gebrek aan beweging kan dit gevolg hebben. Ten slotte is voeding van heel groot belang om serotonine aan te maken. In het brein wordt serotonine namelijk gevormd uit tryptofaan, een aminozuur. Komt dat in de eiwitten van je voeding te weinig voor, dan kan ook dat ertoe leiden dat je niet meer genoeg serotonine produceert.

Ontstaat er eenmaal een serotonine tekort, dan maakt je voeding het bovendien vaak alleen maar erger. Een belangrijk symptoom is namelijk dat je meer trek krijgt in suiker en zoetigheid. Op de korte termijn heel verklaarbaar, want suiker activeert het ‘beloningscentrum’ in de hersenen. Je gaat je er dus even beter van voelen. Het probleem is dat de aanmaak van insuline hierdoor ook snel stijgt. Ligt die productie steeds te hoog, dan kan je lichaam minder goed serotonine aanmaken én opnemen. Je gaat je dus somberder voelen, waardoor je meer suiker eet, waardoor je je somberder gaat voelen

Kan massage bijdragen aan een gezonde serotonine balans?
Ja. Massage activeert het autonome zenuwstelsel en helpt de afgifte van de positieve hormonen op gang te brengen. Volgens een onderzoek uit 2005 kan massagetherapie de serotoninespiegel effectief met gemiddeld 28% verhogen. Dit komt door een afname van cortisol, dat bekend staat als uw “vecht-of-vluchtreactie”, of ingebouwd alarmhormoon, dat u laat weten wanneer u in gevaar bent. Met andere woorden, het houdt je alert en met een snelle hartslag. Massages zijn in staat om cortisol te verlagen en serotonine te verhogen, waardoor je rustiger wordt en dus je humeur helpt reguleren.

De niveaus van endorfines, serotonine en dopamine nemen toe in het lichaam. Deze hormonen hebben alledrie een positieve uitwerking op lichaam en geest. Endorfine, serotonine en dopamine zijn neurotransmitters die vrijkomen wanneer het autonome zenuwstelsel wordt gestimuleerd. Endorfine, serotonine en dopamine kunnen ons gevoelens van geluk en motivatie geven. Endorfines zijn verantwoordelijk voor het verlichten van angst en komen ook vaak vrij wanneer pijngevoelens optreden. Serotonine kan een persoon een gevoel van welzijn geven en tegelijkertijd depressie en het gevoel van eenzaamheid voorkomen. Ten slotte zorgt dopamine voor een gevoel van motivatie en vermindert het het gebrek aan enthousiasme en twijfel aan jezelf. Een massage helpt de afgifte van de positieve hormonen te stimuleren om stress te verminderen en ontspanning te vergroten.

Hoe kan ik de aanmaak van Serotonine verhogen?
Het is verstandig om meer lichaamsbeweging te krijgen, zeker als je nu niet heel actief leeft. Dat versterkt de verwerking van tryptofaan, en daarmee de aanmaak van serotonine. Ook is het van groot belang om voldoende rust te nemen. Plan momenten in om te ontspannen, of je dat nu met meditatie of een stevige wandeling doet.
Zorg dat je genoeg tryptofaan eet via eiwitrijke voeding. Sojaproducten, ginseng, bananen, zaden etc. bevatten allemaal tryptofaan. Die tryptofaan moet in het lichaam op de juiste maner verwerkt kunnen worden. B-vitamines zijn sterk verbonden aan je energieniveau en weerstand. Bij de aanmaak van serotonine is vooral voldoende B6 en B12 van belang: dat vind je bijvoorbeeld in dierlijke producten, peulvruchten en aardappelen. En zorg dat je trage koolhydraten eet in plaats van suikers.

Kan er ook teveel serotonine in het lichaam vrijkomen?
Een hoog serotonine gehalte in je centrale zenuwstelsel, bijv. door xtc-gebruik, kun je herkennen aan zweten, opgewonden zijn, grote pupillen, rillen, snelle hartslag en snelle ademhaling. Voor de meeste mensen zijn deze klachten niet al te ernstig. Ook kan er sprake zijn van tintelingen in je vingers, waarna de vingers naar binnen trekken of je hele arm naar binnen krult. Ook kun je gaan tandenknarsen en tandenklapperen­.

Serotoninesyndroom
In die gevallen kan sprake zijn van serotoninesyndroom. Serieuze symptomen van het serotonine syndroom zijn koorts, onrustig, gejaagdheid, angst, verwarring, ongewone, krampachtige spierkrampen in armen en/of benen en stijve spieren. De klachten verdwijnen vaak na 24 uur, echter zijn er ook mensen die aan serotoninesyndroom overlijden, bijv door hartfalen. De kans op serotoninesyndroom is hoger wanneer hoge dosis xtc wordt gebruikt, vooral in combinatie met sommige medicatie, zoals AD(H)D medicijnen (dexamfetamine, Ritalin) of L-tryptofaan (tijdens XTC gebruik in plaats van erna). Het combineren van XTC met antidepressiva, MAO-remmers en SSRI´s is levensgevaarlijk. Ook de combinatie van XTC met speed, cocaïne, of andere drugs vormt een risico op serotonine syndroom.

Kan massage bijdragen aan vermindering van parkinson-klachten?

Ja, op basis van vergelijkend literatuuronderzoek kan worden opgemaakt dat ook massage een rol kan spelen in de behandeling van de ziekte van Parkinson. Verschillende massagetechnieken kunnen ingezet worden om motorische symptomen en psychische klachten die gepaard gaan met de ziekte te verminderen. Massage bij parkinson is zowel aangenaam als zinvol.

Twaalf onderzoeken uitgevoerd tussen januari 1970 en juni 2019 werden nader bekeken. De meeste studies laten zien dat massage zorgt voor ontspanning bij patiënten; stresshormonen in de urine verminderden in de groep mensen die massage ontving. Zo zorgt een volledige lichaamsmassage voor een significante verbetering van de kwaliteit van leven. Niet-motorische symptomen, zoals verstoringen in de slaap, pijn, vermoeidheid, angst en depressie werden minder. Bepaalde massagevormen hadden ook een positieve invloed op motorische symptomen, maar vervolgonderzoek moet aantonen of massage ook in de klinische praktijk toegepast kan worden.

Hoe groot is de effectiviteit van massage bij dergelijke klachten?

Een meta-analyse van onderzoek naar massagetherapie (Moyer et al, 2004) leidde tot de conclusie dat massagetherapie zeer effectief is voor stressreductie en voor de klachten angst en depressie ongeveer even effectief is als de veel toegepaste psychotherapie. De gemiddelde deelnemer aan massagetherapie is er na afloop beter aan toe dan 79% van de onbehandelde vergelijkbare patiënten. Ook voor pijnklachten is er een betekenisvol maar kleiner verschil (62%) tussen patiënten met/ zonder massagetherapie.

Een kleine effectstudie door het Touch Institute uit Florida (2002) toont specifiek bij massage aan parkinsonpatiënten een verbetering in het dagelijks functioneren, een verbeterde kwaliteit van slapen en een daling van stress-hormoon niveaus.

Welke rol speelt dopamine bij de ziekte van parkinson?

Door de afbraak van de hersencellen als gevolg van parkinson worden er te weinig dopamine aangemaakt. Dopamine zorgt ervoor dat zenuwcellen boodschappen doorgeven. Het stofje werkt bij parkinsonpatiënten niet zo goed, waardoor ze verstijven of juist gaan trillen. Door het tekort aan dopamine ontstaan de markante bewegingsstoornissen, maar het is tegelijk funest voor je stemming, voor de drive in het leven. Dopamine geeft je een lekker gevoel als je eet, koopt, wint of vrijt. Van dopamine is algemeen bekend dat het in bepaalde hoeveelheden tot verslavingen kan leiden.

Welke psychische problemen kan iemand met Parkinson mee te maken krijgen?

Parkinson gaat gepaard met de bekende motorische problemen zoals trillen, maar ook met incontinentie, erectiestoornissen, te sterk dalende bloeddruk, reuk- en slaapproblemen. En parkinsonpatiënten ondervinden vaak ook cognitieve problemen, zoals bij het plannen, overzicht houden en multitasken. Er is nog weinig oog voor andere psychiatrische symptomen, waarvoor patiënten zich vaak meer generen dan voor het trillen. Denk daarbij aan:

• Somberheid, depressies
• Angststoornissen, o.a. voor controleverlies
• Hallucinaties
• Paniekaanvallen
• Verslaving door impulscontrolestoornis.

Wanneer kan coaching zinvol zijn voor parkinson-patiënten?

Een coach ken helpen om jouw gevoel onder woorden te brengen en om jouw dilemma’s, problemen en piekeringen te bespreken. Zo leidt parkinson vaak tot sociale isolatie, waarbij coaching kan helpen om die isolatie te doorbreken. Ook kan een coach je motiveren om veel te blijven bewegen en sporten, wat voor parkinsonpatienten essentieel is. Bij ernstige psychiatrische klachten, zoals bepaalde vormen van verslaving die bij parkinson medicatie ernstige vormen kunnen aannemen, verwijs ik meestal door naar specialistische psychiatrie. Bij de behandeling van dergelijke complexe problematiek kiest men vaak voor een interdisciplinaire aanpak. Naast de psychiater kan een gedragspsycholoog of coach een zinvolle aanvulling leveren aan het op orde brengen van iemands gedrag en leven.

Wat zijn impulscontrolestoornissen?

Impulscontrolestoornissen komen veel voor bij parkinsonpatiënten. Deze stoornis kan leiden tot verslaving en is vaak verborgen, omdat erkennen dat je je eigen gedrag niet meer goed in de hand hebt met veel schaamte gepaard gaat. In de gesprekken die ik met cliënten voer is ruimte voor het uiten van alle gevoelens en emoties. Daarbij komen allerlei vormen van verslaving, mede als gevolg van ontremming, aan het licht. Veel mensen met Parkinson hebben daar last van. Ontremming is een klassiek neven­effect van de ziekte van Parkinson, waarbij een op de drie patiënten zijn impulsen niet goed onder controle heeft.

Een impulscontrolestoornis kan het leven in korte tijd flink op z’n kop zetten, mede door het uitgavenpatroon. De een gokt, de ander kijkt porno of belt naar sekslijnen. Weer anderen slaan aan het eten, kopen of gamen. Soms is er sprake van punding, waarbij ­patiënten eindeloos doorgaan met ogenschijnlijk zinloze bezigheden als het sorteren van voorwerpen of het ontmantelen van apparaten. Bij deze vormen van verslaving word je afhankelijk van de dopamine die bij bepaalde handelingen vrij komt in je lichaam.

Medicatie om ervoor te zorgen dat het stofje dopamine beter werkt speelt bij ontremming meestal een hoofdrol. Vijftien tot 35% van de parkinsonpatiënten ontwikkelt een impulscontrolestoornis na het starten van dopaminerge medicatie. De medicatie wordt gegeven om onder andere de motorische klachten van de ziekte te bestrijden. Die kan tijdens het aanvullen van het dopaminetekort zoveel drive geven dat patiënten de rem niet meer vinden. Zo’n behandeling waarin dopamine gestimuleerd wordt leidt tot een drieënhalf keer groter risico op verslavingen of compulsief gedrag. Bij sommige pillen, de zogenoemde dopamineagonisten, is het risico groter dan bij andere varianten. Lees hierover meer op de website van de Parkinsonvereniging.

Meer lezen

Het boek “Parkinson bij de psychiater” telt twintig kleurrijke portretten van parkinsonpatiënten die op het spreekuur vertellen over doodsangst op straat, hele dagen lusteloos op de bank, en andere aangrijpende en tegelijk luchtige verhalen die laten zien dat hulp zoeken loont. En dat ­patiënten zich dus liefst niet moeten laten weerhouden door schaamte en stigma.

Parkinson bij de psychiater, verhalen over liefde, rouw en veerkracht. Odile van den Heuvel en Sonja Rutten. De Geus.